ترنس مالیک را باید جزو نابغه های فیلمسازی دنیا دسته بندی کرد. درخت زندگی پنجمین فیلم مالیک طی 38 سال گذشته است و این گزیده کاری عجیب و غریب وی، بی دلیل نیست؛ مالیک فیلمسازی است که سینما را یک هنر می داند و معتقد است اگر سینما نتواند هنر و زیبایی را به درستی به مخاطب ارائه کند، اصلاً نباید فیلمی ساخته شود! همین اعتقاد سخت مالیک سبب شده تا او گزیده کار ترین فیلمساز تاریخ سینما باشد. درخت زندگی به فاصله 6 سال از آخرین ساخته مالیک یعنی دنیای تازه، ساخته شده است. براد پیت در جریان یک مصاحبه اعلام کرده بود که :«کار کردن با مالیک بسیار لذت بخش و البته سخت بود چراکه او درباره فیلمش بسیار وسواس داشته و ما مجبور بودیم روزانه تنها 2 برداشت داشته باشیم!» . بعد از تماشای درخت زندگی به درستی به اظهارات براد پیت پی بردم چراکه درخت زندگی از حیث هنری بدون شک یکی از بهترین های تاریخ سینما است. کمتر در فیلمی شاهد بوده یم که چنان دقت و ظرافتی در پرداخت صحنه ها بکار رفته باشد که با هر نما، تماشاگر را در دنیایش محو کند.
درخت زندگی داستان خانواده ی اوبرین و 3 فرزندشان را در دهه ی 50 میلادی را روایت می کند. آقای اوبرین ( براد پیت ) مردی افسرده و خسته از روزگار است که فشار زندگی و ناملایمات اجتماعی باعث شده تا او راه و روش خشن و بد بودن را به فرزندانش آموزش دهد. آقای اوبرین به فرزندانش یاد می دهد تا به هیچ کس اعتماد نکنند ، هیچ خوبی را بی دلیل نپذیرند و در یک کلام احساسات خوب را در خودشان به حداقل برسانند. اما خانم اوبرین ( جسیکا چستین ) دقیقاً برعکس همسرش رفتار می کند. او به عشق و خوبی اعتقاد دارد و به فرزندانش یاد می دهد تا همه مسائل روزمره را به فال نیک بگیرند. خانم اوبرین با توجه به آموزه های غلط پدر فرزندانش ، به هر نحوی قصد دارد تا از فرزندانش، مردانی خوش قلب و مفید برای جامعه بسازد. در بطن این کشمکش های آموزشی خانم و آقای اوبرین ، جک که پسر بزرگ خانواده است، قرار دارد. جک نوجوانی است که در این سن احتیاج به حمایت و تثبیت رفتارهای والدینش در برقراری ارتباط با او دارد اما تنها چیزی که تابحال ن ،نصیبش شده، اظهارات متناقض والدینش از تعریف زندگی بوده است. به سالها بعد می رویم، جک حالا یک فرد میانسال ( با بازی شان پن ) است که با همسرش رابطه خوبی ندارد و همچنین نمی تواند با آسمانخراش های شهر و انسانهای پیرامونش ارتباط برقرار کند. جک در پی آموزه های دوران کودکی خود، هنوز نتوانسته تعریفی از جامعه و نحوه زندگی در آن برای خود ترسیم کند که سبب شده تا او تبدیل به شخصیتی به شدت منزوی شود و...
این خلاصه داستان نباید شما را به اشتباه بیندازد که درخت زندگی یک درام خانوادگی است بلکه برعکس ، درخت زندگی اصلاً کاری به خانواده اوبرین ندارد!. مالیک در درخت زندگی سعی کرده تا ناملایمات و تفکرهای بشر درباره زندگی را در قالب یک خانوادهِ متفاوت از لحاظ فکری، به تصویر بکشد. در خانواده اوبرین، پدرِ خانواده نماد طبیعت است که بنا به ناملایمات روزگار ، از زیبایی ذاتی و بصری اش ، تبدیل به موجودی بدبین شده که ساز مخالف بنای تمام کارهایش شده است. برعکس پدر، مادر خانواده نماد نجابت ذاتی طبیعت و زندگی است که علی رغم تمام بدی های روزگار ، هنوز سعی دارد تا زیبایی ذاتی اش را حفظ کند و آن را به نسل آینده نیز انتقال دهد. شخصیت جک نیز وصف حال ماست. انسانی که دچار نوعی دوگانگی در زندگی اش شده و سردرگم در این طبیعت بی کران رها شده است. جک نماد تمام انسانهایی است به جای پایبند ماندن به اصل انسانی خویش، به او یاد داده شده تا با آن بجنگد و دنیای ناملایم خود را در آن بنا کند. از حیث هنری شاید بتوان درخت زندگی را با شاهکار استنلی کوبریک یعنی " 2001 : یک اودیسه فضایی" مقایسه کرد. در اودیسه فضایی، استنلی کوربریک سعی کرده بود تا با استفاده از یک داستان تخیلی انسان را به یاد اصل خویش بیندازد و سکانس پایانی آن یعنی خیره شدن کودک به کره زمین و لبخند به زیبایی آن ، اوج این هنرنمایی بود. حالا ترنس مالیک در درخت زندگی با استفاده از تمام عناصر حیات و موجودات پیشین جهان ( از دایناسور! گرفته تا غروب خورشید ) سعی کرده تا به تماشاگر یادآوری کند که بهتر است دنیای خود را بار دیگر مرور کند و گرد و غبار زشتی را از آن پاک کند.
فیلمبرداری بی نظیر امانوئل لوبسکی یکی دیگر از دلایلی است که باعث شده تا شعر سینمایی ترنس مالیک به زیباترین نحو ممکن به تصویر کشیده شود. فیلمبرداری فیلم درخت زندگی بدون شک اصلی ترین بخت دریافت اسکار امسال است و مطمئن باشید نام آن را جزو کاندیداها خواهید دید. درخت زندگی حتی زمانی که آغشته به جلوه های ویژه ( CGI ) می شود، بسیار زیبا و دوست داشتنی است. در اصل شما نباید از درخت زندگی انتظار جلوه های ویژه قوی داشته باشید اما با اینحال ترنس مالیک وسواس خودش را به این بخش هم تزریق کرده و CGI به بهترین نحو در فیلم قرار داده شده است.
2 بازیگر اصلی فیلم ، ستارگان سینما هستند که شاید اگر هر فیلمی دیگری بود نام انها را ابتدای معرفی فیلم اعلام می کردند اما حقیقت آن است که این بازیگران در میان تصاویر و شعر سینماییِ ترنس مالیک ، غرق شده اند. براد پیت در نقش پدر سخت گیر خانواده بازی فوق العاده ایی از خود به نمایش گذاشته است و اگر اعضای آکادمی اینبار به او روی خوش نشان بدهند ( آنها ثابت کرده اند که علاقه ایی به حضور پیت در چنین نقشهایی ندارند! ) می تواند بخت اصلی اسکار به حساب آید. شان پن نیز به مانند همیشه حضوری مقتدر در نقش شخصیت های شکست خورده دارد. اصولاً تجربه ثابت کرده که بهتر است نقش شخصیت های دوگانه را به شان پن بدهید تا بهترین نتیجه را از آن بگیرید. اما جسیکا چستین در نقش مادر خانواده به دلیل اینکه شخصیت اش بیش از حد سمبلیک است ، نتوانسته تاثیر لازم را بر مخاطب بگذارد. شاید اگر شخصیت او تا بدین حد نمادین نبود، می توانست ارتباط بهتری با مخاطب برقرار کند. البته این را هم باید اضافه کنم که بازی او در مقابل بازی فوق العاده براد پیت یکجورایی گم شده است.
درخت زندگی یکی از بهترین های تاریخ سینماست. مدتها بود که فیلمی را ندیده بودم که به معنای واقعی کلمه ، هنر را به تصویر بکشد. درخت زندگی مثال بارز فیلمسازی هنری است که هر فیلمساز و عاشق سینمایی باید آن را ببیند. نکته ایی را هم باید اضافه کنم و آن اینکه اگر اهل سینمای اکشن، ترسناک و در کل، سینمای ساده هستید، به هیچ وجه توصیه نمی کنم که درخت زندگی را تماشا کنید. چرا که درخت زندگی فیلمی نیست که بتوان در هنگام دیدن آن تخمه شکست و یا پاپ کورن مصرف کرد!. درخت زندگی فیلمی است که باید آن را در کمال آرامش چند بار تماشا کنید تا به ارزش هنری آن پی ببرید.
منتقد : میثم کریمی
منبع : MovieMag.IR
