Downfall

«سقوط» سومین فیلم مهم درباره ده روز آخر زندگى هیتلر است که با فاصله زمانى زیادى از دو فیلم «هیتلر: ده روز آخر» (1973) و فیلم «پناهگاه زیرزمینى» (1981) ساخته شده است.

«سقوط» که در مقایسه با دو فیلم یاد شده ساختار بهترى دارد، به خوبى مى تواند افرادى مانند من را که شیفته داستان هاى مربوط به جنگ جهانى دوم هستند، راضى کند. این فیلم نخستین فیلم آلمانى درباره شخصیت هیتلر است که در سراسر جهان به نمایش در مى آید. در برخى محافل این ساخته الیور هیرش بیگل را به خاطر همدردى فیلم با شخصیت پیشوا مورد انتقاد قرار داده اند. اما موضوع اینجاست که نمى توان پا را فراتر از واقعیات گذاشت. برونو گانز بسیار قدرتمند در نقش هیتلر ظاهر مى شود و او را آدمى کم حوصله و پریشان احوال نشان مى دهد که دائم عربده مى کشد و داد و قال به راه مى اندازد. فقط در صحنه اى از فیلم که سال 1942 را به تصویر مى کشد (و هیتلر مى خواهد از بین چند زن یک منشى براى خود انتخاب کند) مى بینیم که هیتلر تقریباً حالتى پدرانه به خود مى گیرد. به جز این صحنه در سایر سکانس هاى فیلم او مردى است بى وجدان که وجودش به طرز دیوانه وارى پر از نفرت است. او اعتقاد دارد که مردم کشورش مستحق مرگ هستند چون دیگر به درد زنده ماندن و زندگى کردن نمى خورند.

اما تأمل برانگیزترین صحنه فیلم، به شخصیت پیشوا مربوط نمى شود بلکه مربوط به همسر ژوزف گوبلز است. این زن – در صحنه اى که از کتاب هاى تاریخ حذف شده است- به کودکان خود داروى خواب آور مى خوراند و هنگامى که بچه هایش در خواب هستند کپسول هاى سیانور را در میان دندان هاى تک تکشان مى شکند. او این کار را در کمال خونسردى انجام مى دهد، چنان که گویى یک روبوت بى احساس است. این صحنه فیلم بسیار تکان دهنده است و اگرچه در آن خبرى از خون و خونریزى نیست اما دیدنش بسیار آزار دهنده و دشوار است. شاید بتوان با دیدن چنین سرسپردگى کورکورانه اى دریافت که چرا هیتلر در اوج قدرت چنان انسان خطرناکى بوده است. کدام کاریزما مى تواند مادرى را مجاب کند که با دستان خودش به زندگى کودکانش پایان دهد، به جاى اینکه به آنها اجازه بدهد در دنیایى که دیگر خبرى از حزب نازى نیست در آرامش زندگى کنند؟

با ورود ارتش روسیه به شهر برلین اساساً فیلم به پایان مى رسد و تقریباً سرنوشت اغلب نقش آفرینان اصلى فیلم معلوم مى شود؛ از جمله سرنوشت هیتلر، گوبلز (و همسرش)، اوا برون، یونگه و تعدادى از ژنرال ها و آجودان هایشان. سرنوشت سایرین نیز از طریق شرح تصویرهاى آخر فیلم عنوان مى شود. «سقوط» دامنه دید وسیعى دارد اما کانون تمرکز خود را از دست نمى دهد. با چنین شیوه اى مى توانیم یک سوى این تراژدى عظیم را درک کنیم، به جاى آنکه با اطلاعات پراکنده و نامنسجم بمباران شویم.

در مقایسه با هیتلر، باید گفت که اسامه بن لادن و صدام حسین بچه هایى کودکستانى محسوب مى شوند.

فیلم هایى که درباره این دیکتاتور ساخته شده است اغلب ناامیدکننده اند چرا که کارگردانان با ترس و ملاحظه به موضوع کار خود نزدیک شده اند اما هیرش بیگل از همه جلوتر است و بهتر از سایر همکارانش کار کرده است. او داستانش را صاف و پوست کنده و بدون دروغ بازگو کرده است.

منتقد: جیمز براردینلى

ترجمه: پریا لطیفى خواه

منبع: روزنامه شرق