نقد فیلم 21 گرم – 21 Grams
فیلم “21 گرم” که در سال 2003 ساخته شد واجد نو آوری های فرمی جدیدی بود که چون موجی فراگیر سینمای سراسر جهان را در بر گرفت.موجی که در کنار تاثیر خلاقانه خود بر ساختار فیلم های نوگرا و تجربی ، گاه وجه مخربی هم یافت و بسیاری از فیلم های سینمایی پس از آن ، فارغ از آنکه چنین ظرفیتی را دارند یا نه ، به تقلید از این چارچوب روایتی دست زدند و صد البته که هیچ یک به پای نسخه اصلی و اولیه نرسیدند.آله خاندرو گونزالس ایناریتوی کارگردان و گی یرمو آریاگای فیلمنامه نویس پیش از آن یک بار در سال 2000 و با فیلم ” زندگی سگی” که در مکزیک ساخته شده بود این فرم را آزموده بودند. اما “زندگی سگی ” شهرت چندانی در عرصه جهانی پیدا نکرد. تا اینکه با مهاجرت ایناریتو و آریاگا به آمریکا شرایطی فراهم شد تا با دستمایه داستانی قوی تر ، این فرم در قالب فیلمی انگلیسی زبان بار دیگر آزموده شود و به سرعت محافل سینای جهان را تحت تاثیر خود قرار دهد.”زندگی سگی” تازه پس از موفقیت “21 گرم” بود که دیده شد و این نوگرایی فرمی مورد ستایش قرار گرفت.تا آنجا که زوج اینارتو و آریاگا برای سومین بار این فرمول موفق و خیره کننده را در فیلم ” بابل” نیز آزمودند.اما همچنان “21 گرم” بهترین اثر این دو به شمار می آمد. تا این که موفقیت غیر قابل پیش بینی و روحیه جهان سومی این دو کار دستشان داد و به جدایی این تیم موفق انجامید.آریاگا مدعی بود که در مقام فیلمنامه نویس سهم بیشتری در موفقیت و کیفیت والای هنری این سه فیلم دارد و ایناریتو نیز درصد بیشتری از این توفیق را از آن خود می دانست.تا جایی که آریاگا برای اثبات ادعای خود “دشت سوزان” را با همان فرمول ساخت که البته فیلم بدی نبود اما هرگز به پای درخشش “21 گرم” نرسید.
“21 گرم ” نخستین فیلمی نبود که از فرم روایت شکسته و غیر خطی استفاده می کرد. اما شیوه به کار گیریاین رویکرد متفاوت از هر آنچه بود که تا آن زمان به سینمای جهان عرضه می شد.در این فیلم سه داستان به ظاهر بی ارتباط با یکدیگر به طور موازی اما بدون توالی زمانی وقوع حوادث روایت می شود.تکه های این سه قصه به قدری ریز و کوچکند که چون قطعه های پازلی بدون هرگونه نظم منطقی در قالب ساختار فیلم ریخته شده اند.تازه در اواخر فیلم است که تماشاگر ارتباطی منطقی میان اجزای هر داستان و سپس ارتباطی ارگانیک میان سه خرده داستان روایت شده می یابند.تقریبا تمامی نما های 21 گرم با دوربین روی دست فیلمبرداری شده که حسی از عدم تعادل و آشفتگی روحی شخصیت ها را در لحظه لحظه فیلم بازتاب می دهد.سه خرده داستان “21 گرم” به پیامد های یک تصادف دردناک و مرگباراتومبیل می پردازند.در یک قصه ، زندگی تلخ و محنت آلود مردی میانسال و مبتلا به بیماری قلبی را شاهدیم که در انتظار عمل جراحی پیوند قلب است و با همسر خود نیز به بن بست رسیده است.درپیرنگ دوم داستانی با زندگی یک خانواده چهار نفره شاد و معمولی آشنا می شویم که تصادف اتومبیل باعث مرگ شوهر و دو فرزند خرد سال خانواده و تنهایی و رنج همسر/ مادر خانواده از این فروپاشی ناگهانی و فقدان عزیزانش می شود.خط سوم داستانی هم متعلق به زندگی متلاطم و لرزان مردی است که از دل بی ایمانی به دامان اعتقاد عمیق مذهبی بازگشته اما با تصادفی که باعث مرگ سه نفر می شود، زندگی و اعتقادات این مرد با چالشی عظیم و ویران گر مواجه شده است.قلب مرد تصادف کرده قصه دوم به بدن مرد بیمار قصه اول پیوند زده می شود.مرد همواره در صدد آن است که بداند قلب چه کسی در بدنش می تپد و به دنبال حل این معما با همسر مرد درگذشته آشنا می شود.زن از او می خواهد به جبران این هدیه حیات بخش ، جان مردی که باعث این تصادف شده را بستاند.اما مرد که با این عمل پیوند قلب زندگی تازه ای یافته عاقبت این همه فشار را بر نمی تابد و با شلیک گلوله ای به قلب خود ، انتقام همه رنج و حرمان سه شخصیت اصلی را از خود می ستاند.
“21 گرم” فیلمی در باب غم فقدان ، عذاب وجدان و تنهایی بشری است. فیلمنامه دقیق ، پر جزئیات و ساختار نامنظم اما منسجم روایت که به شیوه ای نامتعارف ( و البته به لحاظ فرم روایت وامدار جریانات آوانگارد ادبیات معاصر) پر از تکه های ریز و برش های کوتاه در هم تنیده است که همزمان ، سه روایت داستانی مجزا را با محوریت یک حادثه بازگو می کند.سرانجام در یک نقطه ، این سه رشته داستانی به هم گره می خورند و در پایان سه قصه یاد شده یک داستان واحد و پر از فراز ونشیب های دراماتیک را به وجود می آورند.انگار سه فیلم داستانی حدودا چهل دقیقه ای را تکه تکه کنیم و در تدوین مجدد و واحد ، بدون ترتیب لحظه ها و سکانس ها را کنار هم قرار دهیم.فیلمساز و فیلمنامه نویس بر خلاف انتظار آگاهانه از هر گونه فاصله گذاری شکلی ، ساختاری و حتی گرافیکی میان این سه خرده داستان موازی پرهیز کرده اند تا تماشاگر ، خود میان این مجموعه تصاویر آشنایی زدایی شده و ساختار شکنانه تفاوت قائل شود و خودش تکه های پازل قصه را به تناسب کنار یکدیگر قرار دهد.”21 گرم ” یک تجربه دیداری ناب و منحصر به فرد است که بیش و پیش از هر چیز به فیلمنامه بی نظیر گی یرمو آریاگا و بازی های درخشان شان پن ، نیامی واتس و بنیسیو دل تورو متکی است.اما در نهایت این هوشمندی و ظرافت ایناریتو در اجراست که تجربه تماشای فیلم را دلپذیر و به یاد ماندنی می سازد.
این پست را هم بخوانید:ایناریتور و پروژه واقعیت مجازی «گوشت و شن»
نام فیلم به یک فرضیه علمی اشاره دارد. در سال 1907 پزشکی به نام دانکن مک دوگال مدعی شد که بر اساس تحقیقات مفصلش ، هر انسانی در لحظه مرگ 21 گرم از وزن خود را از دست می دهد.مک دوگال از این نکته نتیجه گرفت که وزن روح آدمی باید 21 گرم باشد که در لحظه جدا شدن از کالبد خاکی ، این مقدار از وزن بدن کاسته می شود.هر چند این فرضیه هرگز به طور کامل اثبات نشد.اما هنوز هم بسیاری از پزشکان و دانشمندان این فرضیه را قابل قبول و استناد می دانند.
نمایش ” 21 گرم” در سال 2003 با استقبال فراوان منتقدان و مخاطبان جدی سینما همراه شد.نیامی واتس نامزد اسکار بازیگر نقش اول زن شد و شان پن نیز جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره ونیز را دریافت کرد. اما ورای نامزدی ها و جوایز و نقد های ستایش آمیز ، “21 گرم” به لحاظ فرم روایتی که ارائه داد و شیوه و ساختار هنرمندانه ای که به آن دست یافت ، به یکی از ماندگار ترین دستاورد های سینما در دهه نخست قرن بیست و یکم بدل شد.
آله خاندرو گونزالس ایناریتو فیلمساز مکزیکی ، نخستین سینماگر این کشور بود که نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد.او در سال 1963 و در خانواده ای ازطبقه متوسط شهر مکزیکو سیتی به دنیا آمد. ایناریتو فعالیت حرفه ای خود را به عنوان دی جی در یک ایستگاه محلی رادیویی آغاز کرد.بعد ها به لس آنجلس رفت و به تحصیل در رشته سینما مشغول شد.او در اواسط دهه 1990 به مکزیک بازگشت و به تهیه کنندگی برنامه های تلویزیونی پرداخت.ایناریتو مدتی به ساخت آگهی های تبلیغاتی ، قیلم های کوتاه و برنامه های تلویزیونی دست زد.آشنایی با گی یرمو آریاگا فیلمنامه نویس خوش قریحه هموطنش مسیر زندگی او را تغییر داد و ایناریتو در سال 2000 با فیلمنامه ای از آریاگا نخستین فیلم بلند سینمایی خود با عنوان “زندگی سگی” را با نقش آفرینی گائل گلرسیا برنال ستاره سینمای لاتین کارگردانی کرد.فیلمی که نامزد دو جایزه معتبر اسکار و بفتا برای بهترین فیلم خارجی زبان شد. دو جایزه بخش هفته منتقدان و منتقدان جوان جشنواره کن برای این فیلم نام ایناریتو و آریاگا را بر سر زبان ها انداخت . تا جایی که ساخت یک اپیزود از فیلم گروهی ” 11/9″ درباره تاثیرات واقعه یازده سپتامبر در سراسر جهان به او سپرده شد.فیلمی که دیگر اپیزود های آن را بزرگانی چون کن لوچ، شوهه ایمامورا ، کلود للوش ، میرا نایر و شان پن ساخته اند. موفقیت “زندگی سگی” و اعتبار “11/9” راه ایناریتو و آریاگا را به سوی مناسبات فیلمسازی در هالیوود هموار کرد و این دو موفق شدند “21 گرم” زا با بودجه و گروه تولید آمریکایی بسازند که با ستایشی همه جانبه همراه بود.
سومین فیلم ایناریتو / آریاگا “بابل” نام داشت که این بار ستارگانی چون برد پیت و کیت بلنشت را به عنوان بازیگر به سوی خود جلب کرد.جایزه بهترین کارگردانی جشنواره کن و بهترین فیلم از مراسم گلدن گلوب دستاورد این فیلم بود.اما اختلاف میان ایناریتو و آریاگا در جریان جشنواره کن 2006 بالا گرفت و به جدایی این دو انجامید.تا جایی که دو رفیق قدیمی راه خود را از یکدیگر جدا کردند.در ادامه آریاگا ” دشت سوزان” را ساخت و ایناریتو این اواخر مشغول کارگردانی فیلمی با عنوان “بی یو تی فول” بود.
منبع : سینما مدرن
