The Apartment

27 ژوئن سالمرگ بازیگر نام آشنای سینمای کلاسیک، جک لمون است. بازیگر به یادماندنی و خلاقی که شاید بیش از همه او را به خاطر بازی در فیلم های سرزنده و دوست داشتنی بیلی وایلدر می شناسیم. بخصوص برای حضور در شاهکار بی نظیر «آپارتمان» که حقیقتاً در سینمای طنز کلاسیک نمونه ای یکّه و مثال زدنی است.

شخصیت سی سی باکستر که نقش آن را جک لمون بازی می کند یکی از اخلاقی ترین شخصیت های سینمای هالیوود از ابتدا تا به امروز است. باکستر مردی است عفیف و خویشتن دار که این عفت و خویشتن داری را مدیون شخصیت منحصر به فردش است نه مدیون شرایطی که در آن به سر می برد. اتفاقاً شرایط او به گونه ای است که کمتر کسی تاب مقاومت در برابر آن را دارد. باکستر ولی تافته ای جدابافته است که در ظاهر شاید به خاطر عشق اما در واقع به خاطر تلقی اخلاقی خاصی که دارد همرنگ جماعت دور و برش نمی شود و علیرغم مجرد بودن و آپارتمان خالی داشتن و برخورداری از امکاناتی کافی برای هوسرانی و بی بند و باری، حتی یک بار هم تن به هرزگی نمی دهد و همچون دوشیزگان خوشنام تا لحظه ی ازدواج دامن خود را از آلودگی گناه پاک نگه می دارد.

حتی تصور وجود چنین شخصیتی هم در سینمای بدنام هالیوود غیرممکن به نظر می رسد مگر به عنوان شوخی و به مثابه طنز. هنر بیلی وایلدر در این است که از این شوخی و طنز بهره می گیرد تا امر به ظاهر ناممکنی را که ذکرش رفت تحقق ببخشد و از شخصیت ساده و بی آلایش باکستر کاراکتری آرمانی خلق کند که تماشاگران همزمان با خندیدن و دل سوزاندن به حال او، دوستش داشته باشند و از این بالاتر، در برابر او خود را حقیر ببینند و به حالش غبطه بخورند.

باکستر شخصیتی است که نظیرش را فقط می توان در فیلم های خود وایلدر پیدا نمود. فیلم هایی همچون «خارش هفت ساله» و «ایرما خوشگله». شخصیتی سالم و صادق و اخلاقی. انسانی بیگانه با جامعه ی محل سکونتش. مردی مهربان و به معنای واقعی کلمه عاشق پیشه که از فرط خوبی اش تنها مانده است. یا به قول خود باکستر خطاب به خانم کیوبلیک، شخصیتی مثل رابینسون کروزوئه که در جایی دورافتاده از اجتماع، با تنهایی خودش روز و شب می کند. اما این شخصیت تنها، در فیلم آپارتمان تبدیل شده به شخصیتی محبوب که مخاطبان فیلم نمی توانند دوستش نداشته باشند.

سی سی باکستر فیلم آپارتمان اگرچه کاراکتری کمیک و به ظاهر غیرجدی است اما با این وجود در ذهن مخاطب فیلم به عنوان الگویی مثال زدنی از یک مرد نمونه برای همیشه باقی می ماند و کسی نمی تواند با کمدی خواندن فیلم و شوخی دانستن این شخصیت، تأثیر سازنده ی آن را در ناخودآگاه مخاطب انکار کند. باکستر نه فقط یک کاراکتر سینمایی که یک شخصیت واقعی است. حتی واقعی تر از خود ما. و این ویژگی علاوه بر فیلمنامه و کارگردانی اثر، به بازیگر نقش باکستر یعنی جک لمون هم بر می گردد. اصلاً سی سی باکستر یا همان «بادی» فیلم آپارتمان را نمی شود بدون لمون تصور کرد.

میمیک چهره ی جک لمون به گونه ای است که می تواند هم کمیک باشد، هم سمپاتیک، هم جدی و حتی تراژیک، هم رمانتیک. کمتر چهره ای در سینمای طنز هست که این ویژگی ها را توأمان داشته باشد. لمون از این ویژگی شخصیتی اش بهترین استفاده را می کند و تصویری از باکستر فیلم آپارتمان عرضه می کند که فیلمنامه به تنهایی هرگز قادر به ارائه ی آن نیست. وایلدر در کارهای سینمایی اش این تجربه را داشته که فیلمنامه ای بنویسد و دیگران طوری آن را کارگردانی کنند که رضایت او را به دنبال نداشته باشد. در آپارتمان اما او اختیار تام داشته تا هر طور که خودش می خواهد فیلمش را کارگردانی کند اما آیا بدون وجود جک لمون وایلدر می توانست موفقیتی اینچنین حاصل کند؟ با استناد به بازی خیره کننده ی لمون می توانیم بگوییم حقیقتاً چنین موفقیتی بعید به نظر می رسد. مگر اینکه کسی این نقش را بازی می کرد که درست مثل جک لمون و کپی برابر اصل او بود که در این صورت هم موفقیت این نقش، باز مدیون شخص لمون می بود نه آن بازیگر جایگزین.

در یادبود بازیگران سینما نیازی نیست به بیوگرافی آن ها بپردازیم و کارنامه ی هنری شان را فهرست کنیم. بازیگران سینما هنرشان در ماندگار کردن شخصیت هایی است که بازی کرده اند نه در تعدد نقش های پیشنهاد شده به آن ها و یا جوایز دریافتی شان و یا سابقه ی همکاری شان با کارگردانان بزرگ. جک لمون اگر در سینما محبوب است و به یاد ماندنی به خاطر تأثیرگذار بودنش در نقش هایی همچون سی سی باکستر «آپارتمان» و جری «بعضی ها داغشو دوست دارن» و نستور «ایرما خوشگله» است. و باکستر نه فقط در بین کاراکترهای فیلم آپارتمان که حتی در میان این نقش های دیگر لمون هم تافته ای جدابافته و نمونه ای منحصر به فرد است.

نویسنده: آزاد جعفری

منبع: آوینی فیلم